Czytelnia

Jest to niezwykle ważne w sytuacji diaspory, gdy wierzący żyją w środowiskach zateizowanych, obojętnych, czy też o innej kulturze religijnej. Mówi o tym także wspomniany dokument. Rzeczywistość wirtualna – czytamy – dostarcza Kościołowi środka komunikacji w stosunku do poszczególnych grup – młodzieży i młodych osób dorosłych, osób starszych i zamkniętych w domach, żyjących na odległych terenach, członków innych grup religijnych – z którymi kontakt innymi sposobami jest utrudniony. Odnalezienie się w cyberprzestrzeni pozwala na tzw. policzenie się, tzn. uświadomienie, że nie jestem sam, nie jest nas kilku, ale wielu. Przestrzeń fizyczna przestaje być przeszkodą w kontakcie, a cyberprzestrzeń staje się miejscem kreowania autentycznych relacji, które można rozwijać poprzez wymianę informacji. Myślenie to jest poprawne oczywiście z zachowaniem jednego, niezbędnego warunku. Conditio sine qua non dla autentyczności internetowej wspólnoty jest zachowanie prawdziwej tożsamości wchodzących w kontakt dzięki sieci, czego oczywiście nigdy do końca nie możemy być pewni, gdyż – jak wiadomo – tożsamość w internecie nie poddaje się weryfikacji.

Wirtualna społeczność wiary w trakcie kontaktów on-line daje swoim członkom nie tylko poczucie prawdziwej więzi, ale jest narzędziem, za pomocą którego – jak mówi wspomniany dokument – można nawzajem zachęcać się i wspierać. Wirtualna społeczność wiary traci swój aktualny charakter, gdy ustaje kontakt on-line, i choć nie ma już wtedy tele-obecności, to pozostaje świadomość więzi istniejących i trwających pomiędzy jej członkami¹⁵. Biorąc pod uwagę fakt, że systemy komunikowania oparte na kontakcie w czasie rzeczywistym (jak np. IRC) tworzą bardzo silne poczucie wspólnoty, a nawet – jak już wspomniano – kreują silne więzi emocjonalne, można zaryzykować stwierdzenie, że mamy tutaj do czynienia z bardzo mocnym impulsem eklezjotwórczym, choć oczywiście w ograniczonym zakresie.

Dokument watykański mówi o „wirtualnych społecznościach wiary”, a nie np. o „religijnych wspólnotach wirtualnych” czy „wirtualnych Kościołach”, prawdopodobnie po to, by uniknąć wrażenia, że możliwe jest zbudowanie Kościoła za pomocą kontaktów elektronicznych. Pozwalają one w sposób dotąd niespotykany na wzmocnienie poczucia jedności, wspólnotowości, powszechności, a także nieustannego kontaktu członków Kościoła, ale przecież sama świadomość bycia Kościołem, Kościoła jeszcze nie tworzy¹⁶.

Z wirtualnej do rzeczywistej wspólnoty

Swego czasu dyskusję na temat internetu zdominowało pytanie, czy w sieci możliwa jest spowiedź. Oczywiście, to tylko jedno, może najbardziej intrygujące pytanie z serii, co w sieci z punktu widzenia teologii jest możliwe. Na te i inne pytania wypowiedziało się ostatnio Magisterium Kościóła. W dokumencie „Kościół a internet” czytamy wprost, że rzeczywistość wirtualna cyberprzestrzeni nie może stać się zamiennikiem prawdziwej wspólnoty ludzkiej, wcielonej rzeczywistości sakramentów liturgii czy też bezpośredniej proklamacji ewangelii (...) Rzeczywistość wirtualna nie jest zamiennikiem Realnej Obecności Chrystusa w Eucharystii, sakramentalnej rzeczywistości innych sakramentów i współudziału w kulcie sprawowanych w żywej wspólnocie. W internecie nie ma sakramentów, a nawet doświadczenia religijne możliwe w nim dzięki łasce Boga nie są wystarczające w oderwaniu od współdziałania z innymi wiernymi w świecie rzeczywistym. Ta wypowiedź zdaje się nie pozostawiać właściwie żadnych wątpliwości. Powracające próby wprowadzania sakramentalności w przestrzeń wirtualną muszą zostać ocenione zdecydowanie negatywnie¹⁷. W cyberprzestrzeni możliwe są zbiorowe kreacje czy nawet rytuały symboliczne, a właściwie należałoby powiedzieć – imitacyjne, dokonujące się jedynie w warstwie słownej, sprowadzającej de facto ową kreację do gry językowej. Ryt sakramentalny domagający się materii i fizycznej obecności jest więc w przestrzeni wirtualnej niedostępny.