Czytelnia

Joanna Petry Mroczkowska

Wybitne Polki

Lynda G. Adamson , profesor literatury w marylandzkim koledżu, pokusiła się o kilka lat temu o skompilowanie wykazu najwybitniejszych kobiet w historii świata. Według założenia w przypadku każdej zamieszczonej postaci musiało istnieć kilka biografii w języku angielskim napisanych po 1970 roku. Autorka odrzuciła kobiety urodzone w Stanach Zjednoczonych, a kobietom z angielskiego kręgu językowego (piszącym po angielsku) podwyższyła poprzeczkę – musiały być laureatkami jakiejś liczącej się nagrody.

Adamson we wstępie zastrzega: „kobieta posiadająca tylko jedną biografię po angielsku wcale nie musi być mniejszego kalibru” niż ta, ktόra posiada pięć. Kobiety z mniej znanych kręgόw kulturowych mogą mieć wiele biografii w ojczystym języku, ale żadnej w angielskim. Brak biografii wykluczył jednak wiele kobiet zasługujących na zamieszczenie.

Jakie Polki znalazła Adamson? Słownik kobiet rozpoczyna się właśnie od jednej z nich – Magdaleny Abakanowicz (1930-). Pozostałe to Marie Curie, Maria Dąbrowska, Maria Goeppert-Mayer, krόlowa Jadwiga, Rόża Luksemburg, Helena Modrzejewska (Modjeska), Marie Rambert oraz Elisabeth Schwartzkopf.

Niewielka to reprezentacja i trochę dziwna. Ale trzeba przyznać, że w porόwnaniu z większością krajόw europejskich wypadamy nie tak znowu najgorzej. Holandia i Ukraina mają po 4 reprezentantki, Węgry, Norwegia, Szwajcaria i Dania po 3, Grecja 2, Czechy 1. Szkocja i Irlandia posiadają ich po 17 (jak by nie było, to anglojęzyczne krainy). Rosja aż 23, w sporej mierze dzięki wybitnym żydόwkom.

Przyjrzyjmy się dziewięciu postaciom przypisanych Polsce.

Po wspomnianej Magdalenie Abakanowicz, Maria Curie (1867-1934) – oczywiście. Pięć odnośnikόw bibliograficznych. W panieńskim nazwisku znajdujemy jednak błąd – Marya Sklodwska. I jak tu się nie dziwić, że obcokrajowcy nawet nie prόbują wymawiać takich zbitek spόłgłosek?…

Goeppert-Mayer, Maria (1906-1972) to jednak Niemka. Urodzona w Katowicach, doktorat zrobiła w Getyndze, poślubiła Amerykanina Josepha Mayera i z nim wyjechała do USA w 1931 roku. W 1963 roku wspόlnie z inną osobą zdobyła nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki.

Krόlowa Jadwiga (1371-1399) znalazła się w książce Adamson dzięki biografii Oskara Haleckiego. Nie ma mowy o miejscu urodzenia. A przecież w oparciu o tę przesłankę niechybnie by ją nam odebrano!

Jedyna polska pisarka – Maria Dąbrowska (1889-1965), figuruje w tekście jako Dabrowska, z uzupełnieniem, że „także Dombrowska”.

Rόża Luksemburg (1871-1919) zaliczona jest – co dość wyjątkowe – do dwόch krajόw Polski i Rosji. Wynika to z informacji, że jej żydowska rodzina pochodziła „z Zamościa, w rosyjskiej Polsce”.

Modjeska Helena (1844-1909). Autorka nie podaje, jak naprawdę brzmiało nazwisko aktorki i datę urodzin określa na cztery lata pόźniej niż polskie źrόdła. Odnotowuje dwie biografie, dotyczące głόwnie amerykańskiej kariery wielkiej aktorki.

Maria Rambert (1888-1982) to pochodząca z polsko-żydowskiej rodziny wybitna tancerka i choreograf. Wysłana z Warszawy do Paryża na studia medyczne, zaczęła tam tańczyć pod wpływem wrażenia, jakie zrobiły na niej Anna Pavlova i Izydora Duncan. W 1917 roku uzyskała obywatelstwo brytyjskie.